Şuşa, Laçın... İşğal olunacaq növbəti rayon Gədəbəy olmalı idi - Keçmiş döyüşçü ilə sensasion MÜSAHİBƏ - CƏBHƏ GÜNDƏLİYİ - VİDEO - FOTOLAR

Oktyabrda Mütəllibovun fərmanı olub, Azərbaycan Milli Ordusunun yaranması haqqında. BDU-nun jurnalistika fakültəsində oxuyurdum. Həmin fərman qüvvəyə minən kimi Azərbaycan ordusunun ilk taborunun ilk əsgərlərindən biri olmuşam. Həmin tabor Şıxovda yarandı. Binəqədi rayonunda komissarlıq vardı,  getdim, tələbə olduğum üçün aparmaq olmazdı. Könüllü getmək istədiyim üçün ərizə yazdım.

Dərhal getdim 1-ci batalyona. O zaman proses çox ləng gedirdi, yəni Sovet hökuməti təzəcə dağılmışdı. Onun tör-töküntüləri bütün gücü ilə çalışırdı ki, Azərbaycanda ordu yaranmasın.  Getmək istəyənlərin də qarşısına maneə qoyurdular.  Biz getdik tabora, qəbul olunandan sonra, yadımdadır ki,  bir gün səhərdən axşamadək yemək vermədilər, çörək vermədilər ki, çıxın, dağılın, gedin.

Nazirlər  sovetinin sədri Həsən Həsənov özü gəldi hərbi hissəyə. Ondan sonra  yemək gətirdilər. Yəni çox böyük maneələrlə, çox böyük çətinliklərlə biz həmin vaxt Azərbaycan ordusunun ilk taborunun yaranmasında iştirak elədik. Tabor yaranan kimi onun  bir hissəsi Şuşaya göndərildi, o biri isə hissəsi göndərildi o vaxt ki, Martuni rayonuna, sonra onun adını Xocavənd qoydular.  Xocavənd rayonunun Əmralılar-Muğanlı- Kuropatkin kəndlərində çox dəhşətli döyüş əməliyyatlarına girməli olduq.

Burda xidmət edəndən sonra, gəldik yanvar ayının 26-sı  “Daşaltı”ya.

Tacəddin Mehdiyev qarşımıza vəzifə qoydu ki,  Daşaltı kəndinə hücum edib,  onu azad etməliyik. Bütün batalyonun bölüklərinin qarşısına vəzifə qoyulmuşdu:  kəndə hardan hücum olunacaq, hardan gedəcəyik və kəndi tutacağıq.

Bir bölüyün qarşısında vəzifə qoyulmuşdu ki, Xankəndindən Daşaltıya gələn yolu tutmalısınız, əlavə qüvvənin ermənilərə köməyə gəlməyinə maneə yaratmalısınız. Bizdən bir bölük getdi oraya, haradasa 23 nəfərdən ibarət idi. O bölük orda əlavə qüvvənin qarşısını kəsməli idi. Lakin onlar qarşıya qoyulan vəzifəni yerinə yetirməmişdilər, 20 nəfər girmişdi kəndə, 3 nəfər qalmışdı orada, 3 nəfəri də düşmənə qarşı vuruşmuşdu. Vuruşandan sonra bunların 2-i həlak olmuşdu, 20 nəfər erməni öldürmüşdülər. 1 nəfər yaralı şəkildə çıxıb, gələ bilmişdi. Həmin yaralanan bizə danışdı ki, qarşıya qoyulan vəzifəni yerinə yetirmədik. 20 nəfər getdi kənddə başladı döyüşməyə, 3 nəfər də lazımi qədər vuruşdu və qəhrəmanlıq göstərdi. 20-dən çox erməni öldürdü.

Bizim qarşımıza vəzifə qoyulmuşdu ki, girməliyik Daşaltı kəndinə. Biz də həmin kəndə girdik, səhər tezdən. Mənim bölük komandirim, indi Azərbaycan Müharibə Veteranları birliyinin sədri Füzuli Rzaquliyev və bir neçə nəfərlə bir yerdə bütün bölüyümüz girdi, kəndin yarısını tutduq, 11 nəfərimiz yaralandı, 1 nəfər həlak oldu. Qəhrəmanov Qəhrəman atanın-ananın bircə oğlu idi, Suraxanı rayonundan idi. Bu həlak olanda elə bir yerdə həlak olmuşdu ki, həmin yer tamamilə açıq bir zona idi. Başa düşürsünüz? Oranı erməni hər tərəfdən vururdu. Onun meyitini  heç cür götürə bilmədik. Meyiti götürmək üçün getdikcə bir neçə nəfərimiz yaralandı. Sonra dedilər ki, götürə bilmirik, meyit qalsın, o bir bölüklərdən hələ xəbərimiz yoxdu ki, onların da hardasa bir şəxsi heyyətdən 90 nəfərə qədər adam həlak olub, itkin düşüb və bu günəcən tapılmayıb.

Meyiti götürmək üçün avtomatların remenini sökdük, uc-uca bağladıq, bir nəfər – çox qəhrəman bir oğlan idi, Ağdaşdan Sadıq adlı – o oğlan sürünə-sürünə getdi, o vaxt bizə aşırma kəmərlər vermişdilər, remenden yuxarı, o kəmərə avtomatın remenlerini bağladı, biz onun meyitini sürüdük, cox dəhşətli şəkildə  çıxardıb gətirmişdik.

Komandanlıq bizə məlumat verdi ki, faciə baş verib, heç bir bölükdən xəbər yoxdur. Siz də tutduğunuz mövqeyi tərk edin. Şuşanın “pereval”ı var, Laçından gələn yolun altı, əmr etdilər. Siz də oradan dərhal çıxın, çəkilin arxaya. Çıxdıq, səhərisi gün Müdafiə Nazirliyinin özünün başçılığı ilə Şuşada müşavirə keçirildi. Və o müşavirədə bildik ki, nələr baş verib. Həm təcrübəsizlik, həm hərbi texnikalardan istifadə edə bilməmək, həm də qarşıya qoyulan vəzifəni olduğu kimi yerinə yetirməməyimiz məğlubiyyətə səbəb oldu.

Hə, sonra bizi zorla bizim batalyonu Şuşadan çıxartdılar. Həmin hadisədən sonra qalanlarımızı gətirdilər Bakıya.

Sonra onun bazasında “N”  saylı hərbi hissə yarandı.

Mən isə öz doğma rayonumuzda, kəndimizdə də dəhşətli döyüşlər getdiyi üçün Şınıxdan olan uşaqlara müraciət elədim. Gedək öz torpağımızı, evimizi qoruyaq. Bu minvalla, 50 nəfərə kimi döyüşçü, yəni Sovet ordusunda xidmət etmiş uşaqları topladım. Müdafiə Nazirliyinə rəsmi müraciət elədik və bizə burdan silah verdilər, avtomat verdilər. Getdik, Gədəbəydə də batalyon təzəcə yaranmışdı.

Hardasa,  1992-ci ilin mart ayında getdik Şınıx bölgəsinə. Onda Yatslav Malbaxov hərbi komissar idi (Milliyyətcə qabardin-red. ).

 O da Əfqanıstanda xidmət eləmişdi. Çox gözəl bir döyüşçü idi. batalyonu yaratmağı, formalaşdırmağı buna tapşırdılar. Biz o batalyonun tərkibində başladıq xidmət etməyə, dərhal da cəbhə bölgəsinə getdik.

Şınıx Gündəliyi

Şınığın əsas, magistral yolu Başkənddən keçirdi. Başkənddə də artıq ermənilər silahlandılar yolumuzu kəsdilər. Yəni Şınıx qaldı mühasirədə. Şınığın yeganə çıxış yolu Tovuz tərəfdən, o da  dağ yolları ilə hərəkət  idi,  15-20 dəqiqəyə getdiyimiz yolu 4-5 saata getmək demək idi.

Hərdən yolumuz Başkənddən keçirdi,  onlar da  bizə hücum edirdilər.

Deməli, bizim qarşımıza məqsəd qoyuldu ki, ermənilərin Düzrəsullu kəndinə hücumlarının qarşısını almaq.

Hücum Düzrəsulluya Başkənddən olurdu, Mutudərəyə, Qasımağalıya isə  Krasnoselsk rayonundan.

Şınıx  iki tərəfdən atəşin arasına düşdü. Ən dəhşətli vəziyyət iyunun axırı, 92-ci ildə başladı. Onlar bütün növ ağır silahlardan istifadə etməyə başladılar. Və həmin vaxtlarda  təxribatçı qüvvələr Şınıxın köçməsi üçün dəfələrlə bizim kəndlərə avtobus göndərdilər ki, camaat torpağını qoyub köçsün.

Artıq Şuşa getmişdi, Laçın getmişdi. Ermənilərə veriləcək növbəti rayon Gədəbəy idi. Tərxribatçılar buranı da boşaltmaq üçün hər yola əl atdılar.

Bundan başqa, həmin qüvvələr bir dəfə topu Saratovkadan qurdular . Yəni, Başkəndə atmaq adı ilə həmin toplardan bizim kəndlərə, Düzrəsulluya atəş açdılar. Şınıxın kəndlərinə atəş açdılar.  Guya ki, erməni atır da, amma sonra  məlum oldu ki, onlar Saratovkada topu qurublar. Erməniyə atmaq əvəzinə, bizim öz kəndlərimizə atırdılar ki, əhali vahiməyə düşsün, qaçsın, çıxsın getsin.

Vəziyyət pisləşəndə, komandanlıq qərara gəldi ki, 92-ci ilin avqust ayının 5-də biz hücuma keçək. Erməniləri oturdaq yerində. Hücumun necə nəticələnəcəyini heç kim bilmirdi.

Qərara gəldik ki,  saat 3-də, avqust ayının 5-i günü Başkəndə hücuma keçək.

Hücum planından xəbərdar olan ermənilər (kimsə planı satmışdı – müs.) bizi qabaqaladı, özü də 2 saat. Saat 12-də onlar hücuma başladılar. Çox böyük qüvvə ilə Mutudərə istiqamətində hücuma keçdilər. Və Mutudərəni, Qasımağalının  ələ keçirdilər. Ondan sonra kəndin ətrafında yüksəkliklər vardı, onların hamısını erməni götürdü. Bizə, ordan olan qüvvələrə, polisə - hamısına komandanlıq əmr verdi, geri çəkilmək haqqında.

Və həmin əmr çərçivəsində Mutudərədə, Qasımağalı kəndində  olan qüvvələr hamısı indiki Turşsu kəndi var, Tovuzla sərhəddə olan kənddir, o vaxt adı Kilsəli kəndi idi, oraya qədər çəkilib getdilər. Orada həmin vaxt Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı rəhmətlik Məzahir Rüstəmov yanında qalan qüvvələrlə istədi ki, müqavimət göstərsin. O müqavimət də heç bir fayda verə bilməzdi, çünki, düşmən həddindən artıq güclü idi. Düşmənin texnikası, tankı, piyadaların döyüş maşını, ağır texnika ilə hücuma keçdi, bizdə də yalnız həmin vaxt avtomat idi, bir də qrantamyot filan idi, başqa silahımız yox idi.

Hücumun ön xəttində, Mutudərədə müqavimət göstərən Məzahir ordaca şəhid oldu.

Ermənilər həmin kəndləri işğal edəndən sonra, saat 1-dən Başkənd istiqamətindən Düzrəsullu tərəfə, həm kəndə, həm də mənim dayandığım Qaradağ postuna (Böyük yüksəklikdi, o zaman Başkənd düşməndə olduğu üçün strateji əhəmiyyətə malik yer bura idi- müs.) hücuma keçdi.

Başkənddən Düzrəsulluya magistral yol gəlir, bu yolun üstündə də böyük bir yüksəklik var, buraya Qabaqdöş deyilir.  Bu yüksəlikdə Şəmkirdən gəlmiş 43 nəfərlik dəstə dayanırdı.

Həm piyada qüvvə, həm də BMP və tanklarla  hücuma keçən düşməni görən həmin 43 nəfər Turşsu kəndinə çəkildilər.

Komandanlıq vəziyyətin dəhşətli dərəcədə ağır olduğunu görürdü və əmr edirdi ki, boş yerə itki verməyin.

Çəkilin!

Bütün qüvvələr çəkiləndən sonra düşmən hücumun 2-ci mərhələsinə başladı.

Qaradağ postunda mən qaldım, bir də rəhmətlik  qohumum Ələsgərov  Məhərrəm Dursun oğlu, əlimdə ratsiya vardı, “Villis” maşınında. Bu telefonla biz hər tərəflə əlaqə saxlaya bilirdik. Yəni Tovuzun rəhbər şəxsləri ilə, icra başçısı ilə, MTN-in rayon şöbəsinin rəisi, polis rəisi, ondan başqa da Gədəbəyin bütün rəhbər şəxsləri ilə, icra başçısı, polis rəisi, sonra komandirin özü ilə, əlaqəmiz vardı. O anlar dövlət İdarə orqanalarının ilə əlaqə saxladığı bir adam var idisə, o da mən idim, həmin gecə. Komandir də, polis rəisi də, icra başçısı da mənlə danışırdı.

Kənddən  durduğum mövqelərə yol var idi. BMP-lər bura çıxsa, minaatan da yox idi qarşılamağa.

Bizim bir “Nurs”umuz, topumuz və qradımız var idi. 3  silahdan başladıq atmağa. Özü də ki, icazəsiz atmağa. Komanda verildi ki, atmayın, amma mən başladım atəşi davam etdirməyə.

BMP-lər mənə tərəf hərəkət edəndə başaldım "Nurs"la, qradla, topla ermənilərin piyada qüvvəsinə atəş açmağa. Ermənilər məcbur oldular geri çəkilməyə. Bir də çıxdılar, bir də atəş açdım.

Başkənddə  Fransanın tikdiyi ayaqqabı fabriki  var idi. 5 mərtəbəli  bina idi. Burda onların əsas qərargahı yerləşmişdi. Həmin 5 mərtəbəli binanı vurdum. Mərmi bu üzündən girib, o üzündən çıxdı.

Ermənilər geri çəkilməyə məcbur oldular. Məndən 3 km uzaqda, Tovuzun Həsənli kəndi istiqamətində bizim qüvvələr  cəmləşmişdilər. Həmin gün Başkəndə, ermənilərə hücum olunmalı idi. O hücumu həyata keçirmək üçün o qüvvələr gəlib oraya toplaşmışdılar. Vəziyyət dəhşət dərəcədə pis olanda ratsiya ilə qışqırıb, əsəbimdən ağladım, çağırışıma MTN-nin Tovuz rayon şöbəsindən cavab verdilər ki, özünü öldürmə, ağlama.

Vəziyyət pis idi, kəndimiz, elimiz, torpağımız əldən gedirdi deyə, ağlaya-ağlaya, qışqırıb, yalvarırdım ki, kömək edin.

Dedilər Tovuz rayonundan sənə kömək gəlir. Həqiqətən də  səhərə yaxın kömək gəldi.

Etibar Əmiraslanovun dəstəsi  Düzrəsulluya çatanda saat altı olardı.

Bu müddətdə iki nəfərlə böyük bir hücumu dəf edə bildik.

Arxaya qaçanları səhərə yaxın inandıra bildim ki,  Düzrəsullu işğal olunmayıb, Qaradağ yüksəkliyi işğal olunmayıb. O kəndlər hamısı bizdədir  və mən öz yerimdəyəm.

Yazının davamı http://faktor.az/az/military/15376-dehsetli-bir-an-idi-tanri-o-zaman-yagis-yagdirdi

Əziz Əlibəyli